Nieczynny Cmentarz rzymskokatolicki w Dobrzyniewie Kościelnym. Nagrobki znajdujące się na cmentarzu reprezentują duże walory historyczne i artystyczne, zostały wpisane do rejestru zabytków województwa podlaskiego.
Dokładna powierzchnia: 0,918 ha
Czas załozenia założony 1519 rok
Umiejscowienie: Cmentarz zlokalizowny na północno – wschodnim krańcu wsi, przy drodze polnej ok 150m od koscioła,przylega do żwirowej drogi w kierunku wsi Bohdan, założony na planie prostokata. Układ całości, kwartałów i grobów jest nieczytelny.
Najstarszy nagrobek: pochodzi z 1804 roku.
Cmentarz otoczony jest murem z polnego kamienia, pochodzącym sprzed XIX wieku. Fundament muru wykonany jest z kamienia naturalnego, nieregularnie ułożonego w zaprawie wapiennej. Głębokość posadowienia, określona na podstawie odkrywek, wynosi ok.70-80cm.
Brama wjazdowa wykonana została z cegły ceramicznej pełnej i zaprawy wapiennej. Ma kształt arkady z dwiema niszami po bokach, uwieńczona jest niewielką wieżyczką z kutym krzyżem. Skrzydła bram pierwotnie były wykonane z drewnianych sztachetek.
Brama ta stanowi fragment ciągłości muru ogrodzeniowego cmentarza, składa się z głównej części wjazdowej oraz dwóch bocznych bramek wejściowych z czego jedna jest zamurowana tworząc niszę. Przejścia boczne i przejazd główny zamykają góra łukowe sklepienie, całość wieńczy klasyczny portyk zakończony kutym krzyżem.
Brama zachowała się w całości z dużymi ubytkami cegły i tynku. Skrzydła bramy głównej oraz bramek bocznych zmurszałe.
Mur ogrodzeniowy (kamienny) w całości zdewastowany. W wyniku działania czasu (rozwarstwienie spoiwa – zaprawy wapiennej) kamień stracił stateczność i zsunął się samoistnie z ogrodzenia. Część budulca została rozkradziona, a część zalega w linii ogrodzenia.
Fundament zachowany w formie pierwotnej. Zachowany w części południowej fragment muru posiada prawdopodobnie formę pierwotną.
Dzięki staraniom ks. proboszcz Andrzeja Horaczego w 2009 roku odbyl sie remont ogrodzenia i bramy zabytkowego cmentarza.
Wykonano roboty budowlane polegające na odbudowie muru cmentarnego wraz z remontem bramy wjazdowej.
W bramie uzupełniono brakujące oraz zmurszałe części konstrukcji, następnie otynkowano i pozostawiono w kolorze naturalnym. Skrzydła bramy i bramek wykonano z drewna z zachowaniem formy pierwotnej.
Mur został rozebrany do głębokości posadowienia z odłożeniem kamienia. Wykonano nowy fundament do wysokości terenu oraz założono izolację poziomą. Na tak wykonanym fundamencie wybudowano mur z odzyskanego kamienia w nieregularnym układzie na zaprawi cementowej. Wzorowano się na zachowanym fragmencie w części południowej cmentarza. Wysokość muru 1.20 m. Nowe ogrodzenie zakończono dachówką ceramiczną „esówką” (holenderka) w kolorze naturalnym z jednostronnym spadkiem na teren cmentarza.
Na Zabytkowym Cmentarzu znajduje się 49 nagrobków które są zaliczone do zabytków ruchomych Cmentarza w Dobrzyniewie Kościelnym.
Nagrobek księdza kanonika Grzegorza Rybołtowskiego
Styl: eklektyzm
Czas powstania: 1902 rok
Materiał: granit, polerowanie, techniki kamieniarskie
Pole grobowe ujęte ogrodzeniem kutym złożonym z żelaznych słupów zakończonych motywem kwiatu lilii i łączących je wolut i esownic. Nagrobek wolnostojący, z polerowanego, różowego granitu, posadowiony na prostokątnej w rzucie granitowym ciosie w formie płyty, na którym dwustopniowy cokół. Dolny – szerszy, w formie prostopadłościennego ciosu zakończonego niewielka fazą; góry – prostopadłościenny, łukowato przewężony, zamknięty płytą. Na cokole stela w kształcie prostokąta wertykalnego zamknięta łukiem tójlistnym.
Na awersie ryta majuskuła inskrypcja: D.O.M./ Ś.P./KSIĄDZ KANINIK / GRZEGORZ / RYBOŁTOWSKI / PROBOSZCZ TUTEJSZEGO KOŚCIOŁA/ŻYŁ LAT 79/ KAPŁAŃSTWA 54/ZM.D.26 GRUDNIA 1902 R./PROSI PRZECHODNIA O 3 ZDRO.MARYA./
Na steli podstawa krzyża w formie czworobocznej stopy, górną przewężonej i zamkniętej wydatnym, profilowanym gzymsem, ramiona krzyża proste, przecięciu lana figurka Chrystusa Ukrzyżowanego.
Nagrobek Michała Jackowskiego
Styl: historyzm
Czas powstania: Początek XX wieku
Materiał: piaskowiec, sztuczny kamień, techniki rzeźbiarskie i kamieniarskie
Pole grobowe ujęte ogrodzeniem z żelaznych prętów. Nagrobek z piaskowca posadowiony na kamiennym, wzmocnionym zaprawą fundamencie. Cokół nagrobka dwustopniowy na rzuci prostokąta, w formie prostopadłościennego ciosu zakończonego fazą; drugi stopień zakończony fazą i zwieńczony schodkowato profilowanym zwieńczeniem.
Na cokole prostopadłościennym, wertykalny trzon z wydębioną wgłębnie, oprofilowaną tablicą ze słabą czytelnym, sytym napisem majuskułą: Ś.P./ MICHAŁ/ JACKOWSKI/(…)
Trzon zwieńczony wydatnym, profilowanym gzymsem i czterospadowym daszkiem.
W zwieńczeniu rzeźba Matki Boskiej z widzenia św. Bernadety w grocie w Lourdes z 1858 roku.
Maria stoi na walcowatej w kształcie skale oplecionej gałązkami i na ośmiobocznym podeście. Postać w długich szatach, płaszczu okrywającym głowę z rytym krzyżem na wysokości ramienia i sukni przewiązanej szarfą. Ręce złożone w geście modlitewnym, na prawym przedramieniu zawieszony różaniec. Twarz owalna, pełna. Stopy bose.
Nagrobek Julji Eufrozyny z de Ramerów Balde
Styl: neoklasycyzm
Czas powstania: 1872 rok
Materiał: piaskowiec, rzeźba, techniki kamieniarskie, żeliwo, odlew
Pole grobowe z ogrodzeniem z żeliwnych, lanych przęseł złożonych z kolumienek w formie łodyg wyrastających z lancetowych liści, zwieńczonych rozchylonym kielichem kwiatowym, z których wychodzą arkadki. W zwieńczeniu przęseł fryz z motywem stylizacji liści akantu, zakończony zaokrąglona listwą. Słupki narożne zakończone gałkami. Nagrobek wolnostojący rozłożony na części leżące wewnątrz ogrodzenia.
Cokół – w formie prostopadłościennego bloku na rzucie kwadratu, zwieńczony profilowaną płytą zwężająca się ku górze. Na nim ustawiony był prostopadłościenny cios.
Na awersie wydatne, profilowane obramowanie w kształcie łuku pełnego i rzeźbiony herb własny Ramerów ze skrzyżowanymi, uliścionymi gałązkami w polu.
Nastawa nagrobka w formie prostopadłościennego ciosu z prostokątną płyciną, w polu którego inskrypcja ryta majuskułą: D.O.M/ TU SPOCZYWAJĄ ZWŁOKI/ Ś.P. JULJI EUFROZYNY/ Z DE RAMERÓW BALDE/ URODZONEJ D11 LIPCA/ 1837 R./ZMARŁEJ D.2 MARCA 1872R./ POZOSTAŁY MĄŻ Z DZIEĆMI/PROSI ZA JAJ DUSZĘ/ O WESTCHNIENIE DO/BOGA.
Na niej ustawione było zwieńczenie i krzyż. Zwieńczenie czworoboczne, wertykalne, posadowione na płycie, zwężające się ku górze. Na awersie prostokątne, wypukłe obramowanie, wewnątrz którego umieszczony wypukły monogram Christos złożony z dwóch splecionych greckich liter X (Ci) i P ( ro). Nagrobek wieńczył krzyż, którego fragment złożony jest na cokole.
Nagrobek Rodziny Jacobych
Styl: eklektyzm
Czas powstania: lata 80-te XIX wieku
Autor: K.Gigeman, Białystok
Materiał: żeliwo, odlew, żelazo, techniki kamieniarskie, kowalskie
Pole grobowe ujęte żelaznym, kutym ogrodzeniem. Słupki narożne z płaskowników, zwieńczone stylizowanym motywem lilii heraldycznej, ozdobione esownicami. Słupki przęseł z prętów, zwieńczone motywem lilii zdobione wolutami łączonymi z prętami za pomocą pierścieni.
Nagrobek żeliwny w formie krzyża posadowionego na trójstopowym cokole. Poszczególne części podstawy krzyża wyodrębnione profilowaniem.
Stela z tablicą identyfikacyjną w formie wertykalnego prostopadłościanu, ze schodkowatym zwieńczeniem będącym podstawą krzyża.
Tablica prostokątna, lana, ujęta bordiurą, z rozetkami w narożach, z wypukłą inskrypcja majuskułą: HIER RUHEN IN FRIEDEN:/ ALFONS ERWIN JACOBY/GEB.D.7. OKT 1878. GEST. D.21. APRIL 1879./ PAUL JOSEPH JACOBY/ GEB.D.29.JUNI 1880. GEST.D.27.NOVEM.1880./OTTO SIGISUMND JACOBY/ GEB.D.20. APRIL. 1885. GEST.D.1.JANUARA 1880./ ELISABETH MARIA JACOBY/GEB.D.9.SEPT.1887. GEST.D.21.JANUAR 1888.
Na rewersie tabliczka z sygnaturą wykonawcy. Krzyż posadowiony na prostokątnej, profilowanej podstawie, lany, ażurowy. Ramiona wypełnione ornamentem wstęgowo-cęgowym z motywem stylizowanych kampanuli, lancetowatych liści i paków. Podstawa krzyża ozdobiona wicią akantową i liśćmi akantu w kształcie ósemki. Ramiona zakończone motywem cęgowym i stylizowanym pączkiem kwiatowym. W przecięciu ramion krzyża plakietka pełna otoczona ażurową koroną cierniową. Pomiędzy ramionami pełne, owalne w kształcie wiązki promienie. Na zewnętrznych krawędziach ramienia wzdłużnego stylizowane, pełne motywy liści i pączków akantu. Brak pasyjki.
Nagrobek Macieja Zalewskiego
Styl: eklektyzm
Czas powstania: 1867 rok
Materiał: żeliwo, odlew, techniki kowalskie
Pole grobowe ujęte ogrodzeniem z żelaznych, giętkich prętów; wewnątrz dwa nagrobki.
Nagrobek ze złamanym krzyżem. Żeliwny, bez cokołu. Nastawa nagrobka z żeliwnych płyt, w formie wertykalnej ustawionego prostopadłościanu górą i dołem ujętego profilowanym gzymsem. Zwieńczenie schodkowate, czterospadowe, na którym podstawa krzyża ażurowego, w kształcie leżącej ósemki z wici akantowej. Awers i rewers ujęty wypukłą prostokątną bordiurą w formie półwałka; narożna ścięte w kształcie łuku wklęsłego. Wewnątrz wypukła inskrypcja majuskułą.
Na awersie: TU SPOCZYWA/Ś.P./ MACIEJ ZALEWSKI/ STRS: WACHMISTRZ/ UŁAŃSKIEGO JAM-/BURSKIEGO PUŁKU/ URODZIŁ SIĘ ROKU/1829, UMARŁ ROKU/1867 DNIA 17 LIPCA.
Na rewersie: ZA DUSZE/ RODZICÓW WINCEN-/TEGO II MARINNY I/CAŁEJ FAMILIJ/FUNDATOR KOCHA/JĄCY RODZICÓWI/BRATA SWEGO AN/TONI ZALEWSKI.
Krzyż złamany. Żeliwny, lany, ażurowy, z motywem plecionki, ramiona zakończone trójlistnie z motywem maswerkowym i wolutowym skręconym akantem. W przecięciu ramion prostokątne, ażurowe pole z motywem nimbu krzyżowego i promienie, na których figurka Chrystusa Ukrzyżowanego.
Nagrobek Catheriny Sieger
Styl: eklektyzm
Czas powstania: 1875 rok
Materiał: żeliwo, odlew, techniki kowalskie
Nagrobek wolnostojący, zniszczony, ze złamanym krzyżem. Żeliwny, złożony z podstawy w formie prostokątnego cokołu, na którym ustawiona wertykalnie prostopadłościenna stele ujęta profilowanym, wąskim gzymsem w dolnej części. Zwieńczenie steli schodkowato wyprofilowane, przewężone z wydatnym gzymsem i oprofilowaną płytką na wierzchu.
Na aweście oderwana od steli i pęknięta tablica z wypukłą inskrypcja majuskułą: HIERS RUHT/ CATHARINA SIERGER/ GEB.8 DEZ.1814/IN AACHEN/GEST.23 NOV.1875.
Krzyż żeliwny, lany, ramiona ażurowe wypełnione siatką z motywem roślinnym. Ramiona zakończone trójlistnie, z motywem wolutowo skręconym liści akantu z kwiatem akantu po środku. W przecięciu ramion krzyża romb z półplastycznym kielichem z hostią i uliścionymi gałązkami winogron po obu jego stronach. Ramię wzdłużne i ramiona boczne połączone dwoma dużymi liśćmi palmowymi. Pomiędzy ramionami w gorej części umieszczone plastyczne kłosy zbóż z lancetowatymi liśćmi.
Nagrobek Aleksandra Szczepańskiego
Styl: eklektyzm
Czas powstania: druga połowa XIX wieku
Materiał: granit, żelazo, techniki kamieniarskie, kowalskie
Nagrobek wolnostojący, złożony z kamiennej steli i żelaznego krzyża. Stela granitowa, z nieco szerszą częścią dolna, wyokrąglona na krawędziach i ukośnie ścięta z góry. Czteroboczne, lekko zwężające się, góra, przewężona łukowato i zwieńczona krzyżem.
Na awersie steli ryta minuskuła inskrypcja: S.P/ALEKSANDER/SZCZEPAŃSKI.
Krzyż żelazny, kuty. Podstawa z czterech par esownic ułożony antytetycznie na rzucie krzyża wokół ramienia wzdłużnego, spięty pierścieniami i zakończony w miejscu łączenia wolut motywem kielicha i lilii zbudowanego z wolut i ażurowej, romboidalnej rozetki pośrodku. Ramiona ażurowe, Ramię wzdłużne zbudowane z owalnego nodusu z wolutą wewnątrz i rombu ujętego esownicami, z kwiatami lilii po bokach. Ramiona w kształcie lancetowatych liści, z motywem kampanuli na wolucie wewnątrz zakończone rombami o wklęsłych bokach. Rogi rombu zakończone plastycznym motywem kwiatu lilii. W przecięciu ramion okrąg z literami IHS wewnątrz, na nim lana figurą Chrystusa Ukrzyżowanego, Wokół okręgu proste i faliste gięte promienie.
Prawdopodobnie jest to najstarszy nagrobek na Starym Cmentarzu.